O σκύλος κοιτά απορημένος. Το συνηθίζει κάτι τέτοιο ένας σκύλος. Οι μεταβολές στο περιβάλλον, εγγύτερο ή ευρύτερο, του προκαλούν μια – άλλοτε μικρή, άλλοτε εντονότερη και σε ορισμένες περιπτώσεις ολωσδιόλου διακριτή από εμάς τους ανθρώπους – σύγχυση.
Όλες οι προσπάθειες του στοχεύουν στην διερεύνηση των ενδεχόμενων, επιδιώκουν να προβλέψουν – μέσω των λειτουργιών των αισθητηρίων οργάνων του και του κεντρικού νευρικού συστήματος – τα μελλούμενα, εκείνα τουλάχιστον που τον αφορούν. Τον απασχολεί η ασφάλεια του, η ομοιόσταση του οργανισμού του, η επιβίωση του εν συντομία. Η οποία όμως ελέγχεται και εξαρτάται από τους ανθρώπους. Έτσι είναι. Και έτσι φαίνεται να μένει. Χωρίς τους ανθρώπους δεν είναι σε θέση να τα καταφέρει. Όχι τουλάχιστον για πολλή καιρό.
Βλέπετε, τις προηγούμενες περίπου δεκαπέντε χιλιετίες οι άνθρωποι και οι σκύλοι εξελίσσονται παράλληλα. Τα δύο αυτά θηλαστικά χρίστηκαν συνοδοιπόροι, σύντροφοι και συνεργάτες.
Επιβιώσαμε και επιβιώνουμε ως είδος – για την ώρα – και αυτό το οφείλουμε εμείς στους σκύλους και εκείνοι βεβαίως σε εμάς. Τους έχουμε για να κουβαλούν, να κυνηγούν, να ξαγρυπνούν, να νοιάζονται, τους έχουμε συντροφιά και εκείνοι δείχνουν να μας λατρεύουν και να μας υπομένουν.
Στην σύγχρονη εποχή, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 και κυρίως μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το είδος των σκύλων, ιδιαιτέρως για τον δυτικότροπο και δυτικοτροπίζον άνθρωπο, άρχισε να αναλαμβάνει εντατικότερα καθήκοντα στρατιωτικού/αστυνομικού χαρακτήρα, προστατεύοντας άλλοτε τα εκάστοτε εθνικά συμφέροντα, άλλοτε τα ιδιωτικά, είτε των κυρίαρχων οικονομικών ελίτ, είτε – σε περιορισμένη κλίμακα – της εργατικής τάξης.
Οι σκύλοι είναι φαίνεται χρήσιμοι και αναντικατάστατοι.
Και καθώς – συν τω χρόνω – όλο και σημαντικότερα σε απόλυτους αριθμούς τμήματα του ανθρώπινου παγκόσμιου πληθυσμού μετανάστευαν στις πόλεις και συνήθιζαν τις πόλεις, μοιραίο ήταν για τους σκύλους να ακολουθήσουν μια αντίστοιχη πορεία. Γίναμε πολίτες. Καλούνται να γίνουν εν ευθέτω και εκείνοι. Έπρεπε να δοκιμαστούμε και δοκιμαζόμαστε ακόμη στους στενούς αστικούς χώρους, στους στενούς χώρους ενός διαμερίσματος, μιας πυκνοκατοικημένης γειτονιάς και κοιτάξαμε “να συνεννοηθούμε” με τους σκύλους-πολίτες και ασφαλώς το πάνω χέρι το είχαμε και πάλι εμείς οι άνθρωποι. Έπρεπε να τους ξεκαθαρίσουμε – μια όμως και καλή – πως έχουν τα πράγματα και ποιος κάνει το κουμάντο. Ποιός είναι το αφεντικό. Έτσι σκεφτόμαστε για τους ανθρώπους. Έτσι και ακόμη πιο βλαπτικά και στενόμυαλα σκεφτήκαμε και για τους σκύλους.
Έκτοτε, βασικός στόχος τέθηκε η επίτευξη – με κάθε μέσο – της καλούμενης ‘υπακοής’ τους.
Οι προσπάθειες αυτές των ανθρώπων στηρίχτηκαν στην εξ ολοκλήρου καθυπόταξη των ελευθεριών, των ενστίκτων και των παρορμήσεων των σκύλων. Και αυτό έγινε για τουλάχιστον επτά δεκαετίες επίσημα και συστηματικά με κάθε διαθέσιμο εκπαιδευτικό μέσο. Έπρεπε να “σπάσει” ο σκύλος, να πάψει να έχει βούληση και αυτό έπρεπε να γίνει βίαια. Και έγινε. Έπρεπε στο κάτω κάτω να γίνει μια δουλειά. Ο χρόνος είναι πολύτιμος και η εργαλειακή χρήση και υπόσταση του σκύλου ήταν – και δυστυχώς παραμένει – η κυρίαρχη.
Αναρωτηθείτε για μια στιγμή: πόσο συχνά σας ρωτούν “…σας ακούει ο σκύλος σας;” και πόσο συχνά “…πως νιώθει ο σκύλος σας;”
Δεν μας νοιάζει ακόμη πως νιώθει. Αρκεί να εκτελεί χωρίς καθυστέρηση εντολές. Όπως ένα σύγχρονο smartphone ή ένας ‘αναλώσιμος’ εργαζόμενος.
Φαίνεται πως εξαντλείται όλη η ανθρώπινη αυστηρότητα και όλος ο ανθρώπινος συσσωρευμένος θυμός με κραυγαλέες εκφάνσεις εχθρότητας και βιαιότητας στον σπουδαιότερο και πιο πιστό φίλο μας. Σχήμα οξύμωρο και ως εκ τούτου βαθιά ανθρώπινο.
Συνυπολογίστε το εξής: η τιμωρία, η κακοποίηση, ο καταλογισμός ευθύνης, οι ενοχές, τα σωματικά και ψυχοδιανοητικά βασανιστήρια είχαν φαίνεται λειτουργήσει αιώνες για την ανατροφή, την εκπαίδευση και τον έλεγχο του ανθρώπινου είδους από τους συστημικούς και θεσμικούς τους θεματοφύλακες. Κάτι παρεμφερές θα γινόταν και για τους σκύλους. Με μια όμως ελπιδοφόρα επισήμανση: οι σκύλοι εμπιστεύονται εγγενώς και σχεδόν ολότελα τυφλά τους ανθρώπους. Δικαιολογημένα θα πω, διότι μέσω των ερευνητικών εργαλείων και συμπερασμάτων των σχετικών επιστημονικών κλάδων (βλ. ηθολογία) ήμαστε πλέον σε θέση να τιμήσουμε ουσιαστικά την πίστη και την αγάπη τους αυτή. Ας γίνουμε εκείνοι οι άνθρωποι που νομίζουν οι σκύλοι μας ότι είμαστε. Μακάρι.